Organik çaylar için Almanya, Birleşik Krallık, Japonya ve ABD'li tüketicilerin artan talebi üzerine; Hindistan, Sri Lanka ve Çin'in geleneksel çay bahçelerinin birçoğu 1980'lerde organik süreçlere dönüşmüş ve daha sonra farklı çay üreten ülkelere yayılmış, ilk üretim 1986 yılında Sri Lanka’da gerçekleşmiştir.    Bio çay olarak da adlandırılan organik çay üretiminin toplam kuruçay üretimindeki payı 2000'li yıllara kadar %0,2'lerde iken 2010'lu yıllarda %1'lere çıktı. Yine de organik çay sektörü, çay endüstrisinin çok küçük bir parçasıdır.

AB'de geleneksel tarımdan ekolojik tarıma doğru bir yönelme var. Organik tarım için EEC Nr.2092/91 standartları oluşturulmuş olup, politika ve desteklemeler bu yöndedir.

Küresel organik çay pazarı Kuzey Amerika, Avrupa, Asya Pasifik ve dünyanın geri kalanına bölünebilir. Organik çay iç pazarı Hindistan ve Sri Lanka'da henüz mevcut değil. Ancak Çin'de organik yeşil çay için güçlü bir iç pazar var. Çin, Japonya'ya, Avrupa'ya ve ABD'ye organik çay ihraç ediyor. Hindistan organik siyah çay üretiminde dünyaya liderlik ediyor. Organik çayların yaklaşık% 75-80'i Amerika Birleşik Devletleri ve Almanya'ya, ardından Fransa, Danimarka, İngiltere, Japonya ve Hollanda'ya ihraç edilmekte. ABD'de organik çay, çay endüstrisinin en hızlı büyüyen kesimidir. 

Son yıllarda yüksek kimyasal odaklı tarım ve üretimin olumsuz etkileri konusunda artan tüketici bilincinin artması nedeniyle, çay tüketiminde agresif tanıtım stratejileri ve organik ürünlere düşen kişi başına düşen harcamaların artması, dünya genelinde organik çay talebini artırmaktadır. 2015 yılında 75.000 tondan fazla organik çayın üretildiği tahmin edilmektedir. 2015 yılında en büyük organik hasat alanları Çin (40.000 hektar) ve Hindistan (14.000 hektardan fazla) idi. Bu iki ülke toplam organik çay alanının yaklaşık% 73'ünü oluşturuyor.

Tüm organik çaylar için menşei ne olursa olsun ortalama olarak beyan edilen değer 2014 yılında kilo başına 10,18 ABD Doları'dır (Bolton, 2015). Küresel organik çay pazarında yer alan kilit oyuncular olarak Tata Tea Limited (Tetley), Unilever Tea Brands (U.K.), Associated British Foods (U.K.), Ten Fu Grubu (Çin), Taylors of Harrogate (U.K.), Bigelow Tea (ABD). ), American Tea Room (ABD), Alkaloid AD Skopje (Good Nature), R. Twining and Company Limited, Organic India, Ceylon Organics Limited, The Stash Tea Company yer almaktadır. 

Halen, Çin dünyanın en büyük organik yeşil çay üreticisidir. Çin'in yerel organik çay piyasasıda hızla büyümekte, Pekin, Şangay, Guangzhou ve diğer büyük şehirlerde bir iç pazara oluşmaktadır. Çin, Japonya'ya, Avrupa'ya ve ABD'ye organik çay ihraç ediyor. Tenfu, Ten Xin, Dan Feng, Amca Lee Geng Xiang vb. Çin'deki önemli çay markasıdır. Pekin'deki Geng Xiang, franchise mağaza sayısı ve toplam satış açısından önemli organik çay markalarından biri haline geldi. İhraç edilen organik çayların neredeyse tamamı, AB ve NOP (ABD Tarım Bakanlığı Ulusal Organik Programı) düzenlemelerine göre onaylanmıştır. Bazı çay bahçeleri JAS (Japon Tarım Standartları) sertifikası için başvuruda bulunmuştur. Çin'in organik çayları Amerika Birleşik Devletleri ve Almanya'ya, ardından Fransa, Danimarka, İngiltere, Japonya ve Hollanda'ya ihraç edilmektedir.. (Qiao ve diğerleri, 2011).

Hindistan organik siyah çay üretiminde dünyaya liderlik ediyor. Üretimin tamamı İngiltere, Almanya, ABD, Japonya ve Avustralya'ya ihraç ediliyor. Hindistan'ın organik Darjeeling çayı şimdi Rusya, Japonya, Çin ve BAE gibi yeni pazarlara yol açıyor. Aynı zamanda ABD ve İngiltere ile Starbucks, Whittards of Chelsea and Peet’s Coffee & Tea Inc. Germany gibi perakendeciler arasında raf alanı kazanıyor. Almanya Darjeeling organik çayı için büyük bir pazar haline geldi. Projectwerkstatt GmbH, Berlin önde gelen Darjeeling çay alıcılarından biridir. 2010 yılında Almanya'da organik çay satışı 35.5 milyon Euro'ydu; bunun 3.6 milyonu siyah çay, 4.2 milyonu da yeşil çaydı (GfK household pane). Gerisi bitkisel ve meyve çayıydı. 2009'da Almanya'da organik çayın (siyah ve yeşil çay) pazar payı% 4.1'di (Quelle Deutscher Teeverband). Organik Darjeeling çayı, Avrupa pazarındaki perakende mağazalarında 25-30€/kg, Amerika Birleşik Devletleri'nde 25-30 USD/kg'dan satılmaktadır. Organik çayın fiyatı esas olarak kaliteye bağlıdır (Ghosh Hajra, 2018).

Elimizde ki istatistiklere göre üretim:

Pestisid

Bilindiği üzere çay üretimi çok büyük oranda ekvatoral ve ekvatora yakın bölgelerde yapılmaktadır. Çay da bakteriyel ve mantari hastalıkların yanısıra 160 farklı böceğinde tespit edildiği bu interland da kış mevsiminin olmaması,  hastalık ve böceklerle kimyasal bir mücadeleyi zorunlu kılmaktadır. Bu da ister istemez bir bardak çay ile birlikte tarımsal mücadele de kullanılan kimyasal kalıntılarla –pestisid- birlikte binbir hastalığa davetiye çıkarmamıza neden olmaktadır. Hiç bir zevkin insan sağlığını  tehdit etmesine göz yumulması gerekliliği düşünülürse.

Dünya çaylarında rastlanan pestisidlerle ilgili örnek vermek gerekirse;

2000-2001 yılında Çin, Hindistan, Japonya ve Vietnam çaylarında anılan numunelerde yapılan, MRL–Maximum Residue Level – Kabul Edilebilinir Maksimum Pestisid analizlerinde,  1 Temmuz 2001’de kabul edilen EU – Avrupa Norm’ları (Ek:1) baz alınarak llimit üstünde tespit edilen MRL'yi aşan numune %’deleri ektedir. (Ek:2)

Peki, dünyada pestisid gereksinimi olmayan üretici ülkeler yok mu? Evet, vardır. Bunlar Türkiye ve Gürcistan'dır. Ancak bu iki ülkede de henüz bu konuda ciddi bir girişim yoktur. Gürcistan'ın bu avantajına rağmen çay üretimini devam ettireyim ettirmeyeyim ikileminde kalması da bir yana.

Ekolojik Şartlar

Dünyanın en büyük çay üreticileri arasında yer alanlarda kimyasal mücadele yapılmayan alan çok kısıtlıdır.  Öncelikle, bu tarım için ayrılan sahalardaki arazilerin rakımının deniz seviyesinden en az 700 metre yüksekte olması tercih edilmektedir. Diğer ekolojik şartları şöyle sıralayabiliriz:

• Yıllık sıcaklık ortalama 18-20^oC  

• Ortalama günlük güneş ışığı 4 saat
•  Yıl boyu minimum 1600mm yağış
•  %70-90 arasında nispi nem
• Toprak PH’sı 4,5-5,5

Organik Gübre

Organik çay için elbette organik gübre kullanılması gerekecek bu başlangıçta, organik gübre satışı yapan belgeli firmalardan karşılanacak, zaman içinde organik olduğu belgelenmiş  hayvan gübreleriyle, çay budama ve üretim artıkları (çöp, lif v.s.) ile de desteklenecektir. Değil yalnız çayda, diğer tarımsal üretimlerde de inorganik gübre kullanımından kaynaklanan kirlenmenin getirdiği maliyet; insan ve çevre unsurunun söz konusu olduğu noktada organik gübre maliyeti ile kıyaslanamayacak kadar yüksek olduğu asla unutulmamalıdır.

Yalnız dekar başına Avrupa'da inorganik olarak 9kg azota müsaade edilmektedir. Bunun bir nedeni, Avrupa tarımında sadece sanayi kirliliği sonucu havadan  dekara en az 6kg azot yüklemesi, belki de bunun bu şekilde kabullenme ile göz ardı edilmesi şeklinde düşünülebilinir.

Gübre kullanımında organikliğin de ispatlanması gerekmektedir. Organik diye öyle her organik gübrenin kullanılamaması işin ayrı bir boyutu. Gübre seçimini de kendi başınıza yapamamanız belirlenen standartlara uyma zorunluluğunuz da ayrı bir boyutu.

Kimyasal gübreler 1 ay civarında etkilerini göstemeye başlamalarına karşın bu süreç organik gübrelerde daha yavaş olup 3-9 aylık bir süreyi bulabilmektedir. Yeni nesil fabrikasyon (sertifikalı) organik gübrelerde bu süre 45 güne kadar inebilmektedir.

Kimyasal gübre kullanılan çaylıklarda 2.sürgün değerleri gerek verim gerekse kalite açısından 1.sürgüne göre daha düşüktür. Bu durum organik çay gübre kullanılan çaylıklarda daha belirgin olarak görülmektedir.

Organik tarımda organik gübrelerin yanısıra toprak düzenleyicilerin kullanılması da faydalıdır, ancak düzenleyici seçiminde çay bitkisinin kalsiyum sevmediğide göz ardı edilmemelidir.

Ayrıca Bakınız: Çayda Organik Sıvı Solucan Gübresi Uygulama Çalışması - Ekosolfarm Çay Yetiştiriciliğinde Gübreleme (Solucan Gübresi) - Riverm

Isole Edilmiş Alanlar

Organik çay üretimi için ideal olan tamamen isole edilmiş alanlarda yapılması, bunun için; çay bahçelerinin çevreleri tamamen herhangi bir vasıtanın girmeyecek şekilde ağaçlarla kapalı olması, gerek endüstri sahalarında gerek yerleşim merkezlerinden kilometrelerle ifade edilebilecek uzaklıkta bulunması, taşımada kati surette motorlu araç kullanılmamasıdır.

Toprağın ve bitkinin istenilen hale gelmesi için en az 3 yıllık bir süre gerektiği, üretime başlamadan önce belirlenen tüm toprak analizlerinin yapılması gerektiği  unutulmamalıdır.

Üretim Teknolojisi ve Hasat

Ekolojik tarım, sadece kimyasal mücadele yapmamak, suni gübreleme yapmamak değil, bu işin başlangıcı ama en önemli noktası. Ekolojik tarım yapıldığı tarladaki üreticiden, tüketiciye ulaşana kadar her safhada kayıt altına alınmalı, kontrol edilmeli, kontrol edildiği de kontrol edilmeli, belirleme ve izlenebilirlik sağlanmalıdır.

Organik çay üretiminin IFOAM (Uluslararası Organik Tarım Federasyonu) veya bağlıları tarafından akredite edilip sertifikalandırılması gerekmektedir. IFOAM 1982'de Fransa'da kurulmuş olup halen 120 ülkede 600 organizasyon halinde teşkilatlanmıştır. Dünyanın en büyük çay üretici ülkelerinden biri olan Hindistan 1996'dan beri bu yapılanma içersinde yer alan ülkelerden biridir.

Organik çay (bio çay) üretiminde bazı farklılıklar görülmektedir:

Soldurma,  toplanan yapraklar 20 saate kadar uzanabilecek bir sureç için gayet ince serilmiş olarak, havadar bir yerde doğal soldurulabileceği gibi, 20 cm’lik bir kalınlıkta (23kg/m3) serilip, düşük derecede sıcak hava verilerek de soldurulabilinir  Süre yeteri solmanın sağlanması ile belirlenir.

Fermantasyon, Fermantasyon, ayrı odalarda gerçekleştirilir, çaylar fermente olmak üzere 3,5-7,5cm kalınlığında alüminyum tavalara konulur. Bu kalınlık oda sıcaklığına göre ayarlanır. Oda sıcaklığı 20-25oC arasında olur. Fermantasyon, 3,5-4 saatlik bir süreyi alır, CTC tipi üretimlerde 1-2 saat de bu süre tamamlanır.

Organik çay üretimi işçilik maliyeti normal üretim maliyetlerine göre en az %25'lik bir fazlalık göstermektedir.

Paket Özellikleri

Paket malzemesinin önemli bir yer tuttuğu bu üretimde, kullanılan malzemenin kimyasal bir kirlenmeye neden olmayacak türden olması, kati surette yapıştırıcı kullanılmaması, ağız kapamada iplik kullanılması, bunun da doğal olması gerekmektedir. Paketin çevreyi kirletmeden geri dönüşümlü olması da özellikle istenmektedir. Olay malzeme ile de bitmiyor. Paket de kullanılan renklerin bile uygunluğu aranıyor..

Sertifika

Organik çay olarak piyasaya sürülen bazı çayların düşük fiyatlarda olmasının nedeni, yaptıkları üretimin sertifikalı olmamasından kaynaklanmaktadır. Özellikle Avrupalı çay ithalatçıları bu sertifikayı aramaktalar ve sertifikasız çay girişine izin vermemekteler ve bu yöndede birbirlerini desteklemektedirler. Bundan dolayıda sertifikasız organik çaylarki, çoğunlukla Çin menşeyli çaylar olup ancak ABD ve Kanada da alıcı bulabilmektedir.

Tüm dünyada kabul edilebilir ve yüksek fiyattaalıcı bulabilecek organik çay üretebilmek için uluslararası kabul edilebilir bir sistem içinde yer almalı, bu da belgelenmeli yani bir başka deyişle organizasyon ISO 9001 KYS içinde yer almalı. Bu ilk basamak, ekolojik tarım yapacağım, organik çay üreteceğim deniliyorsa HACCP şartları yerine getirilmeden, belgelenmeden ve sisteme uyarlanmadan bu işe hiç başlamamak gerekir. Tabi bugün Türkiye için uyma zorunluluğu olmayan ancak AB'ye girildiğinde olmazsa olmaz olan bu sisteme şimdiden girmek işin bir başka yönü.

Organik Çay Piyasası

Yaş çay, yalnızca sertifikalı çiftçilerden alınmakta ve yüksek fiyat garanti edilmektedir. Hasat elle olmakta ve ikibuçuk yaprak toplanılmaktadır. Gerek hammadde gerek işçilik yüzünden yüksek bir maliyet sergileyen organik (bio) çayın ona görede çay piyasasında yüksek bir fiyatı vardır.

Organik çaylarının dökme torba satış fiyatları bulundukları ülkelere göre 15-30$/kg'dan alıcı bulabilmekte, tüketiciye ise paketli  olarak farklı ambalajlarda 100$/kg'a kadar bir satış fiyatına ulaşabilmekteydi. ancak son yıllardaki alan organik çay miktarüretmndeki artış fiyatlarda belirgin düşüşlere neden oldu.

Organik çay piyasası, hala oldukça düşük ticari hacmiyle geleneksel piyasadan farklıdır. Üretim alanı/türü’ne göre fiyatları ve piyasadaki durumu oldukça farklı olabilir. Sadece Darjeeling için organik çay fiyatları, piyasa kurallarıyla yakından izlenir ve çoğunlukla, kalite ve talebe dayalı olarak geleneksel fiyatlara benzer. Sri Lanka üretimi organik çay, hala çok sınırlı ve yüksek bir fiyatla üretilmekte (diğer kaynaklardan elde edilen organik çaylardan daha düşük kalitede olmasına rağmen). Afrika’dan İngiltere piyasasının ilgi odağı olan, Tanzanya’da ki birkaç şirketten başka organik çay üretimi çok sınırlıdır. Avrupa piyasasında Çin organik çayları, oldukça dalgalanabilen fiyatlara rağmen, (endüstri kaynaklı) üreticileri için yüksek fiyat garantisi sunabilen, bir şirketler ağı yoluyla çoğunlukla egemendir. Organik primleri son yıllarda azalmış ve bu günlerde %10’a kadar düşmüştür. Bununla birlikte, taşıma maliyetleri daha çok düşmüştür (büyük tonajlı gemilerden dolayı), bu şaşırtıcı değildir.

Türkiye de Organik Çay

• ÇAYIMIZIN GELECEĞİNDE "Organik Tehlike - 17 Mayıs 2017
• Organic Tea Production and Tea Breeding in Turkey: Challenges and Possibilities
• Organik Çay Üretmek İçin Dönüşüm
• Organik Tarım ile ilgili Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Basın Bülteni - 02.01.2014
• Zorunlu Organik Gübre ile Türkiye 80 Bin Ton Kuru Çay İthal Edecek  - 15 Mayıs 2017